طبق آمار، حدود 50 تا 75 درصد از مادران مشکلی به نام «احساس اندوه پس از زایمان» را تجربه می‌کنند. اگرچه این مشکل موقتی است و طی یک تا دو هفته برطرف می‌شود اما می‌تواند در 15 از این زنان باعث بروز اختلال شدیدتری به نام «افسردگی پس از زایمان» شود.
از علائم این اختلال می‌توان به گریه‌های مکرر، خستگی، احساس گناه، اضطراب و عدم توانایی در مراقبت از نوزاد اشاره کرد. خوشبختانه امروزه تشخیص افسردگی پس از زایمان و درمان آن تحت نظر روانپزشک و روانشناس ممکن است. در ادامه به جزئیات بیشتری از آن اشاره خواهیم کرد.
علل بروز افسردگی پس از زایمان
در واقع، افسردگی پس از زایمان ترکیب پیچیده‌ای از تغییرات فیزیکی، احساسی و رفتاری است. محققان معتقد هستند که عوامل مختلفی در بروز این اختلال موثر هستند. یکی از مهم‌ترین آن‌ها تغییرات هورمونی است.
در دوران بارداری سطح هورمون‌های تولید مثل زنانه یعنی استروژن و پروژسترون ده برابر افزایش و پس از زایمان به شدت کاهش می‌یابند. این کاهش ناگهانی می‌تواند باعث بروز تغییرات روانی شود. از دیگر عوامل موثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی یا اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD)
- وجود استرس و نگرانی زیاد در مورد بارداری قبل از زایمان
- داشتن سابقه افسردگی در دوران بارداری
- کاهش حمایت اطرافیان و اجتماع
- بروز مشکلات عاطفی و زناشویی پس از زایمان
توصیه می‌کنیم که افسردگی پس از زایمان و درمان آن دست کم نگیرید، زیرا در مواردی باعث آسیب رساندن مادر به کودک یا خود می‌شود.
علائم افسردگی پس از زایمان
معمولا علائم افسردگی حدود چند هفته اول تا یک سال پس از زایمان بروز می‌کنند. اگر نسبت به افسردگی پس از زایمان و درمان آن حساس هستید، حتما به علائم زیر توجه کنید:
- خلق افسرده یا نوسانات خلقی شدید
- گریه زیاد و بی‌دلیل
- مشکل در برقراری ارتباط با کودک
- کناره‌گیری از خانواده و دوستان
- از دست دادن اشتها یا خوردن بیش‌ازحد معمول
- بی‌خوابی یا خواب زیاد
- احساس خستگی شدید و مزمن
- کاهش علاقه و لذت به انجام فعالیت‌های مورد علاقه
- تحریک‌پذیری و عصبانیت شدید
- ناامیدی
- احساس بی‌ارزشی، شرم، گناه یا بی‌کفایتی
- کاهش توانایی در تفکر، تمرکز یا تصمیم‌گیری
- بی‌قراری
- اضطراب شدید و بروز حملات پانیک
آیا امکان پیشگیری از بروز افسردگی پس از زایمان وجود دارد؟
مطمئنا توجه به راهکارهای زیر در جلوگیری از ابتلا به این اختلال موثر است:
- از اطرافیان خود درخواست حمایت عاطفی کنید و خود را منزوی نکنید
- بیشتر استراحت کنید و اگر نیاز است برای مراقبت از کودک یک پرستار استخدام کنید
- ورزش و پیاده‌روی را فراموش نشود
- از یک رژیم غذایی معقول پیروی کنید و از الکل و کافئین مصرف نکنید
- رابطه خود را با شریک زندگی خود تقویت کنید
افسردگی پس از زایمان و درمان آن
معمولا زمان و روش مناسب برای درمان افسردگی پس از زایمان، به تشخیص پزشک بستگی دارد. در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای موثر در بروز افسردگی مانند کم‌کاری تیروئید، باید ابتدا این مشکلات درمان شوند. افسردگی پس از زایمان اغلب با روان‌درمانی، دارودرمانی یا هر دو رفع می‌شود.
روان‌درمانی کمک می‌کند تا روانشناس علت اصلی نگرانی‌های شما را کشف و کمک کند تا بتوانید با احساسات منفی خود کنار بیایید. روانپزشک ممکن است یک داروی ضد افسردگی یا ضد اضطراب نیز برای شما تجویز کند. نگران نباشید، اکثر داروهای ضد افسردگی در دوران شیردهی با عوارض جانبی کمی برای کودک همراه هستند.
با توجه به اینکه افسردگی حاد می‌تواند ادامه یابد و به افسردگی مزمن تبدیل شود، حتما افسردگی پس از زایمان و درمان آن را در اولویت قرار دهید. از طرفی، توقف زودهنگام روند درمان ممکن است منجر به عود این اختلال شود. پس حتما در زمینه افسردگی پس از زایمان و درمان آن با پزشک همکاری کامل کنید.
سخن آخر
تجربه نشان داده است که این اختلال مشکلی نیست که به‌راحتی برطرف شود. با توجه به اینکه معمولا بر جنبه‌های مختلف زندگی اثرات بدی می‌گذارد. حتما در مورد افسردگی پس از زایمان و درمان آن با پزشک یا روانپزشک مشورت کنید.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression/symptoms-causes/syc-20376617
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9312-postpartum-depression
https://www.healthline.com/health/depression/postpartum-depression
